Veilig werken op grote hoogte

In dit artikel vertelt Jan van Egmond vanuit zijn ervaring als inspecteur en adviseur op het gebied van windturbines over de stand van zaken op het gebied van veiligheid in en om windturbines.

Windmolens worden steeds veiliger ontworpen
De veiligheid van het werken in windmolens is de laatste 25 jaar flink verbeterd. Vroeger trof je nog wel eens daken zonder antislipvoorzieningen op 80 m hoog, of een zeer onveilige ingang van de gondel. Vooral de laatste 10 jaar is er op bij het ontwerp van windmolens veel veranderd. De eerste veiligheidsnormen werden opgezet in Denemarken en later door ECN in Nederland. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld de grootte van de toegangsdeur van de mast voor het afvoeren van mogelijke gewonden op een brancard. Een ander voorbeeld zijn de voorschriften voor de afmetingen van de ruimte rond de bordessen in de toren, zodat het gevaar van vallende bouten, moeren en onderdelen voor het beneden aanwezige personeel beperkt blijft.

Veilige ontwerpen door de jaren heen
De eerste Nederlandse normen waren de NEN 6096/2 in 1990 (Auteur W.J. Stam ECN) en in 1999 tot april 2006 de NVN 11400-0, de Nederlandse windturbine norm. Het heeft jarenlang geduurd voordat de internationale normen ook in Nederland geaccepteerd werden, maar in 2006 werd de IEC 61400-1 en de IEC WT01 van kracht, voor wat betreft het ontwerpen van een goede robuuste en ook nog veilige windturbine. Voor deelaspecten zoals het ontwerpen van stuurkasten of transformator- en schakelruimtes wordt tegenwoordig naar andere CENELEK-, NEN- en ISO-normen verwezen, welke in de elektrotechnische industrie van toepassing zijn. Verder zijn er inmiddels normen opgesteld welke focussen op bijvoorbeeld offshore wind industrie, zoals de fameuze “Guideline for the Certification of Offshore Wind Turbines” van Germanische Lloyd, oorspronkelijk daterend van 2005 en inmiddels diverse malen geüpdate. Hierbij worden naast ontwerptechnische voorschriften ook eisen gesteld aan veiligheid, zowel op het gebied van veiligheidssystemen, handleidingen, veiligheidsaanwijzingen (bebording) en zo meer.

Veilig werken op grote hoogte
Voor wat betreft het veilig werken in turbines zijn vele regelgevingen aanwezig. Uiteraard de Arbowet, die de arbeidsomstandigheden aangeeft, maar ook de ISO 16024:2005 voor wat betreft het veilig werken op grote hoogtes. Ook de Nederlandse windindustrie heeft hier op ingespeeld door onder de auspiciën van de NEWIN een Arbocatalogus op te stellen, welke de risico’s van werken in windturbines beschrijft en hiervoor –per type werkzaamheid- regels geeft waaraan men dient te voldoen of aan moet denken. Zie de Arbo catalogus voor de windbranche. Hier kan elke werknemer binnen de branche opzoeken wat de gevaren en de maatregelen zijn om een klus veilig uit te kunnen voeren. Dit is gespecificeerd naar onshore en offshore windturbines.

En dan de praktijk…
Van 1990 tot in 1999 heb ik veelal alleen in windturbines geïnspecteerd; er was dus geen 2e man/vrouw aanwezig; tandwielkasten van binnen bekijken, stuurkasten inspecteren, op het dak de windsnelheidsmeters beoordelen. Dat was destijds allemaal geaccepteerd… Later ging wel eens een vriend of mijn vrouw mee, om in geval van ‘problemen’ hulpdiensten te waarschuwen. Als ik toen wist wat ik nu inmiddels in veiligheids- reddings- en klimcursussen geleerd heb, had ik waarschijnlijk toen andere keuzes gemaakt. In de 25 jaar turbines inspecteren heb ik vele vreemde zaken gezien en aan mijn klanten en fabrikanten gerapporteerd. U kunt vele beelden hiervan zien op mijn website Quality in wind. U zult zich verbazen over het ontbreken van antislipvoorzieningen op daken 80 m hoog, gesleten ophangpunten van hijslieren, scheurende kettingzakken van deze lieren, te krappe luiken in de mastbordessen of een zeer onveilige ingang van de gondel (ingeklemd onder de tandwielkast). Wat dacht u van buitenom klimmen naar de toegang van de rotornaaf aan de voorzijde, en dat bij sneeuw of 2 cm dik ijzel op het rond gebogen laddertje en dat op 85 m hoogte? Of olie en verfopslag in de mastvoet? Of alleen in de eerste windturbine van een park alle 26 brandblussers van het hele park… je zal maar in turbine vijf een brand moeten blussen! Of de eerste liften om boven te kunnen komen; half open en soms rakelings langs bordesdoorgangen?

…die is gelukkig verbeterd
Ja, er is gelukkig veel verbeterd rond veilig werken binnen windturbines. Zowel op het ontwerpniveau van de huidige turbines als bij de inspectie. Vele en duidelijke veiligheidswaarschuwingen en voorschriften worden ter plekke aangegeven, duidelijke instructies met foto’s erbij zijn overal standaard aanwezig… En dat er heel zelden toch nog wel eens iets gebeurt is bijna niet te voorkomen; veiligheid blijft mensenwerk! Net als in het verkeer: technische APK keuringen en verbeterde rijopleidingen hebben niet geleid tot het uitbannen van verkeersongevallen…

Door Jan van Egmond, inspecteur windturbines en lid van De Windvogel

Over Jan van Egmond:
Sinds 1989 werk ik in de windindustrie: de 1e 7 jaar bij E-Connection, het 1e windenergie projectontwikkelbureau in NL, en sinds maart 1997 als Quality in Wind, een inspectie- en technisch adviesbureau op gebied van windturbine techniek. Daarbij heb ik vele honderden turbines geïnspecteerd, zowel nieuw als 3 of 5 jaar oud, tijdens Einde Garantie Inspecties of als trouble shooter bij technische calamiteiten of anderszins. Daarnaast deed ik sinds 1991 kwaliteitsaudits en productie-inspecties bij windturbinefabrieken en hun toeleveranciers zoals productie van masten, rotorbladen, tandwielkasten, lagers, hoofdassen, transformatoren, elektronische stuurkasten e.d.