Windmolens in Noorder IJplas: hoe nu verder?

In de Provinciale Statenvergadering van maandag 13 november heeft een meerderheid van de Provinciale Staten tegen de ontwerp-Verklaring van geen bedenkingen (VVGB) voor windpark Noorder IJplas gestemd. Alleen GroenLinks, PvdA, D66, Volt en ChristenUnie waren voor.

In onderstaand artikel leggen wij uit wat dit besluit voor de energiecoöperaties betekent. En wat onze volgende stappen zijn.

Wat is er gebeurd? Een tijdlijn

In 2020 wezen de gemeente en de provincie het gebied Noorder IJplas nogmaals aan als een van de officiële windenergie zoekgebieden voor de RES Noord-Holland zuid. In 2012 is dit al eerder gebeurd.

Ook veranderde de provincie de strenge Noord-Hollandse regels voor windmolens en legde die vast in de verordening van mei 2022. Hierdoor werd het op meerdere plekken in de provincie mogelijk om plannen voor windenergie te maken; de coöperaties gingen aan de slag met de ontwikkeling van windpark Noorder IJplas.

Voor de onderbouwing van de vergunningaanvraag hebben de initiatiefnemers uitvoerig onderzoek laten doen naar allerlei milieueffecten zoals: geluid, slagschaduw, natuur en veiligheid. Ook is de samenhang met andere ontwikkelingen, zoals toekomstige woningbouw, onderzocht. De resultaten hebben de initiatiefnemers in een omgevingsproces besproken met de buurt, de buurgemeenten en met de belanghebbenden.

De Omgevingsdienst (OD) heeft al onze stukken gelezen, er vragen over gesteld en beoordeeld. Vervolgens heeft de OD bevestigd dat het een goede ruimtelijke ordening is. Oftewel: we voldoen aan de eisen en normen die zijn gesteld voor geluid, natuur, slagschaduw en veiligheid. Ook wekken we voldoende energie op en houden we rekening met de omgeving.

De energiecoöperaties Amsterdam Wind en NDSM Energie hebben op 31 maart 2023 de aanvraag van de vergunning ingediend bij de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. Het plan waarvoor we de vergunning aanvragen heeft zo min mogelijk milieueffecten en levert een zo groot mogelijke bijdrage aan de doelstelling voor lokale opwek van duurzame elektriciteit met windenergie.

Een ontwerp-Verklaring van geen bedenkingen (VVBG) is nodig om de aangevraagde afwijking van het bestemmingsplan voor een windpark aan de Noorder IJplas in Amsterdam mogelijk te maken. Lees hier hoe dit proces precies in elkaar zit.

De VVGB kan alleen worden geweigerd als de ruimtelijke ordening niet op orde is. Dat wil zeggen dat het project moet voldoen aan alle gestelde eisen en normen voor geluid, natuur, slagschaduw, veiligheid en benodigde energieopwekking. Ook moet het rekeninghouden met de omgeving waarin het komt te staan.

Voordat Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten besluiten kunnen nemen, beoordelen deskundige medewerkers van de OD de aanvraag voor de omgevingsvergunningen. De OD heeft in oktober 2023 positief geadviseerd om de VVGB af te geven. De Gedeputeerde Staten hebben dit positieve advies van de Omgevingsdienst overgenomen en zeggen daarmee aan Provinciale Staten: het windpark kan gebouwd worden want er is sprake van een goede ruimtelijke ordening.

… En toch stemde de meerderheid van de Provinciale Staten op 13 november tegen de ontwerp VVGB.

Wat is de volgende stap?

Nu de ontwerp VVGB niet is afgegeven, is het aan Gedeputeerde Staten (GS) om te onderbouwen dat er inderdaad geen goede ruimtelijke ordening mogelijk is. Vervolgens wordt er door Provinciale Staten (PS) gestemd over een definitieve VVGB. Pas als er een definitieve weigering is, kunnen de coöperaties een volgende stap zetten.

Eerder heeft GS juist onderbouwd dat er geen strijdigheid is met ruimtelijke ordening voor het windpark, dus het wordt in onze ogen een lastige klus om te beargumenteren dat de ruimtelijke ordening niet goed zou zijn. Immers: de OD heeft positief geadviseerd.

Wordt de VVGB definitief geweigerd, dan zijn er een aantal scenario’s voor de coöperaties die allemaal complex zijn. We onderzoeken nu de opties. Eén daarvan is procederen, want juridisch lijkt deze beslissing van PS niet goed onderbouwd. De beslissing of wij naar de rechter gaan, hangt ervan af of er een definitieve weigering komt en wat de kosten en gevolgen zijn van een proces. We houden de leden en de belangstellenden uiteraard op de hoogte van onze vervolgstappen.

Waar ging het debat eigenlijk over?

Het debat in PS ging onder meer over zorgen over de gezondheid van omwonenden, het draagvlak voor het windpark bij buurgemeenten en de invloed van windmolens op de verkeersveiligheid.
De VVGB is om deze politieke redenen geweigerd, en niet op basis van strijdigheid met een goede ruimtelijke ordening. Hieronder lichten we toe hoe dat in elkaar zit.

Eén van de redenen om de VVGB te weigeren was dat er twijfels waren over de verkeersveiligheid. Rijkswaterstaat (RWS) had een voorbarig en onvolledig advies ingediend bij de stukken. De initiatiefnemers stuurden hierop een brief, waarin zij uitlegden dat er op 1 van de 9 ritten afleiding kan zijn door windmolens, maar dat zij nog in gesprek met RWS waren over maatregelen om die afleiding juist tegen te gaan. Mitigerende maatregelen zijn gebruikelijk bij allerlei projecten langs de weg. Lees hier meer over deze gang van zaken.

Ook waren er diverse partijen (o.a. VVD, BBB, PvdD) die vonden dat er geen rekening gehouden werd met toekomstige woningbouw. Er zijn veel nieuwe woningen nodig in de regio en daar moet geen hinder komen van windmolens. Daarom zijn de initiatiefnemers in gesprek met de buurgemeenten en zijn er afspraken gemaakt dat ook voor nieuwbouwwoningen mogelijke hinder van slagschaduw zal worden voorkomen. Ondanks deze afspraken hebben partijen vastgehouden aan hun argument dat er hinder kan ontstaan voor nieuwbouw, wat feitelijk niet klopt.

De zorgen voor omwonenden komen uit een goed hart en die begrijpen wij als initiatiefnemers ook. Het is voor sommige bewoners rondom de Noorder IJplas geen leuke ontwikkeling. Andere bewoners hebben er minder problemen mee, en uit de omliggende wijken zijn de bezwaren beperkt.

Als initiatiefnemers hebben wij kunnen aantonen dat de windmolens niet meer dan 45 dB geluidhinder veroorzaken en dat we slagschaduw tot een minimum beperken. Daarmee is de gezondheid niet in gevaar. Toch blijven mensen ongerust of vinden windmolens niet mooi. Een goede ruimtelijke ordening is er wel, en we blijven binnen gestelde normen. Maar zorgen blijven er ook, dat is inherent aan alle veranderingen in de omgeving van mensen.

Hoe zit het project in elkaar?

Het windproject Noorder IJplas is voor 50% van drie burgercoöperaties en voor 50% van de bedrijvencoöperatie NDSM Energie in Amsterdam Noord. De Windvogel is een van de drie burgercoöperaties. De leden van de Windvogel hebben dus voor 16,7% geïnvesteerd in de ontwikkeling van windpark Noorder IJplas.

Het is niet zomaar een windpark dat de coöperaties voor ogen hebben. Ons doel is betaalbare energie voor mensen in Amsterdam Noord, Oostzaan en Zaanstad, met zorg voor de omgeving, met een fonds voor natuur en energiearmoede. De omgeving profiteert mee van coöperatieve windmolens. Lees hier hoe dat gaat: Hoe profiteert de omgeving mee?

Wat vinden de coöperaties van het negatieve besluit van Provinciale Staten?

De coöperaties zijn verbijsterd dat de concept-VVGB is geweigerd, omdat het windpark niet in strijd is met een goede ruimtelijke ordening en de coöperaties al jaren werken aan een optimaal plan. Drie jaar werk van betrokken burgers wordt zomaar van tafel geveegd.

In de afgelopen drie jaar is onwaarschijnlijk veel werk verzet om tot een acceptabel plan te komen: de windturbines voldoen aan de grenswaarde van 45 dB bij woningen. Voor de slagschaduw op de 62 woonboten aan Zijkanaal H-weg is gekozen voor een near to zero benadering. De OD heeft daarop voorgesteld om voor het gehele gebied maximaal 1 uur slagschaduw per jaar toe te staan op woningen.

Verder is er een ecologisch plan ontwikkeld en voor omwonenden die niets met coöperaties te maken willen, wordt er een obligatie uitgegeven bovenop de participaties. Hiernaast zijn er met de gemeentes Amsterdam, Zaanstad en Oostzaan afspraken gemaakt over toekomstige woningbouw, waarbij de turbines in de toekomst ook vaker uit zullen staan als de woningen er zijn. Dit alles is het resultaat van een lang participatieproces met de buurt.

Wat vindt De Windvogel als één van de drie burgercoöperaties in dit windpark van dit besluit?

Voorzitter Laetitia Ouillet: “Natuurlijk brengt het bouwen van windmolens risico’s met zich mee, maar we willen dan wel graag dat een project op inhoudelijke gronden wordt afgewezen. We zien hier eigenlijk een nieuw soort politiek ontstaan: de redelijkheid is weg en de politiek is losgeslagen van de juridische basis. Advies van deskundigen lijkt niet meer te tellen. De betrouwbare overheid is hiermee foetsie. Als wij er niet van op aan kunnen dat de overheid rechtmatig handelt, betekent dit heel veel voor de toekomst van coöperaties. We kunnen niet opnieuw zoveel tijd en geld in een project stoppen waarvan alle vlaggen op groen staan, maar waarvan de politiek simpelweg zegt: dit past hier niet.

Burgers hebben recht op een rechtvaardige procedure wanneer zij zich met hart en ziel inzetten voor een maatschappelijk en sociaal energieproject. Wat we heel erg jammer vinden, is dat we een deel van onze kostbare tijd kwijt zijn geweest die we ook in andere zon- en windprojecten hadden kunnen steken. We zijn de uren kwijt die onze bestuurders in de avonden hebben vergaderd, de uren die het projectteam in de ontwikkeling heeft gestoken, de uren die vrijwilligers op de markten hebben gestaan: het is allemaal kostbare tijd voor de energietransitie. Als een windpark dan niet door mag gaan, dan willen we wel graag goede argumenten horen.

Dit VVGB-besluit is de deur openzetten voor willekeur, de politiek baseert zich niet meer op onderbouwing en op juridische kaders. Als dit de nieuwe gang van zaken wordt, waarom zoeken we het dan nog zo zorgvuldig uit? Waarom zijn er MER -procedures in het leven geroepen? Juist om een zorgvuldige afweging te kunnen maken gebaseerd op milieuonderzoeken en goede onderbouwing.”

Gaan de coöperaties nu naar de rechter?

De coöperaties wegen dit besluit zorgvuldig af. Het is ons duidelijk dat het in het besluit van PS ontbreekt aan zorgvuldigheid, evenredigheid en een dragende motivering. Ook zien wij dat PS niet alle betrokken belangen en rapporten evenveel heeft meegewogen in het besluit. Zo is het helder voor ons dat het algemeen belang van de klimaattransitie en de opwek van duurzame energie niet voldoende zijn meegenomen. En dat de doelstellingen uit de RES Noord-Holland Zuid en de duurzaamheidsdoelstellingen van de provincie Noord-Holland nu in gevaar zijn.

De coöperaties geven PS eerst de tijd om een verstandig besluit te nemen. Volgens de gemeente Amsterdam is dit een besluit dat juridisch niet zo genomen had mogen worden en de gemeente legt zich hier niet bij neer. Het tij kan nog gekeerd worden.