De Windvogel weer terug op haar geboortegrond

Van 80 kW toen naar een gebiedsproces voor 0,5 PJ schone stroom nu

Coöperatieve vereniging De Windvogel is weer terug op haar geboortegrond, in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk. Daar werd de windcoöperatie in 1991 opgericht en van 1993 tot 2016 draaide daar onze eerste windmolen: De Windvogel, een Lagerwey van 80kW. Nu helpen we samen met de lokale coöperatie de gemeente Bodegraven-Reeuwijk in het proces naar een klimaatneutrale gemeente. De Wind-vogel trekt daarbij de kar van het proces naar duurzame opwek uit zon en wind.

Deel van de oude Lagerwey windturbine van De Windvogel in Bodegraven, vlak nadat deze in 2016 om veiligheidsredenen was afgebroken.

De gemeente Bodegraven-Reeuwijk heeft grote ambities om in 2035 klimaatneutraal te zijn, maar locaties voor duurzame energieprojecten zijn nog niet vastgelegd. De Windvogel heeft een eigen procesaanpak ontwikkeld om grootschalige duurzame energieprojecten te ontwikkelen samen met bewoners. Deze aanpak heeft de gemeente nu omarmd.

Uitgangspunten
De coöperatieve procesaanpak van De Windvogel heeft als doel de lokaal-betrokkenen mede-eigenaar van het vraagstuk en daarmee ook van de oplossing te maken: dus van het ontwikkelde duurzame energie resultaat. We werken met drie belangrijke uitgangspunten:

1. Geen grondspeculatie: alle grondeigenaren in een gebied besluiten samen wat de verdeelsleutel wordt voor de grondopbrengsten. Op die manier wordt voorkomen dat grondeigenaren tegen elkaar worden uitgespeeld. Dit is belangrijk voor de sociale samenhang in een gebied.
2. Eén plan, één aanspreekpunt. Ook als er op meerdere plekken duurzame ontwikkelingen plaatsvinden blijft samenhang het uitgangspunt. Door te werken met een aanspreekpunt zorg je ervoor dat de gemeente met een partij te maken heeft die namens alle initiatiefnemers spreekt. Dit zorgt voor helderheid en bevordert de voortgang. En het zorgt ervoor dat verschillende projecten niet met elkaar gaan concurreren.
3. De opbrengsten van het project worden lokaal ingezet. Zo profiteert iedereen van de duurzame energieprojecten en versterkt deze ontwikkeling de regio.

In drie bijeenkomsten komen tot locatiekeuzes
Het proces van De Windvogel bestaat uit drie soorten bijeenkomsten. Elk project en elke locatie is weer anders, maar deze bijeenkomsten vormen de basis van het participatieproces. Voor de procesaanpak is het belangrijk dat er nog iets te kiezen valt voor de bewoners, en dat de gemeente ambities geformuleerd heeft, die vastliggen in beleid. Zoals de gemeente Bodegraven-Reeuwijk. Zij hebben in haar beleid opgenomen dat ze in 2035 klimaatneutraal willen zijn. Voor de opgave in deze gemeente betekent dat dat er 0,5 PJ stroom duurzaam opgewekt moet worden met windenergie en zonne-energie. Dit kan bijvoorbeeld door 78 hectare zonnevelden aan te leggen en 10 windmolens te bouwen. De circa 15.000 huishoudens van de gemeente moeten daarnaast ook 7000kWh per jaar per huishouden aan energie besparen.

Stap één: doelstellingen
In de eerste bijeenkomst worden de duurzame doelstellingen van de gemeente toegelicht. Wat heeft de gemeente vastgelegd in haar beleid en wat betekent dat voor de besparings- en opwekopgave? Deze bijeenkomst is in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk in vijf dorpskernen gehouden. De tweede en derde bijeenkomst worden centraal georganiseerd. Maar dit kan per gemeente anders zijn.

In verschillende presentaties wordt onderbouwd en visueel gemaakt:
– Welke belemmeringen er lokaal zijn voor windenergie en zonnevelden
– Wat de benodigde hoeveelheid energie is voor de gemeente
– Hoeveel energie windmolens en zonnevelden produceren en hoe zich dat verhoudt tot het ruimtegebruik
– Wat de verschillen en de voor- en nadelen zijn van windenergie en zonnevelden

Daarnaast wordt ook ingegaan op de kansen die de ontwikkelingen bieden aan de gemeenschap. Met al deze kennis in het hoofd gaan de deelnemers van de bijeenkomst in groepjes uiteen om stippen op de kaarten te zetten om aan te geven waar zij de meeste kansen zien voor zon en voor wind.

Stap twee: afwegen
Bij de tweede bijeenkomst worden de in de eerste sessie opgehaalde locaties besproken. De deelnemers gaan dan afwegingen maken op basis van met elkaar vastgestelde criteria. De criteria zijn bijvoorbeeld: afstand tot woningen, geluid, slagschaduw, landschap, ecologie, hoeveelheid opwek, businesscase en hoeveelheid grondgebruik. Vervolgens is ter bespreking wat de stappen zijn om tot een plan te komen. Wie zijn de betrokken stakeholders? Zijn er mogelijkheden om de leefbaarheid te verbeteren? Wie moeten er benaderd worden voor het vervolgtraject?

Stap drie: scenario’s
In de derde en laatste bijeenkomst gaan de deelnemers verschillende scenario’s ontwikkelen voor de locaties die zijn overgebleven. Bewoners gaan aan de slag met de inrichting van de locaties en de omgeving. Met hulptools als ‘Rom3D’ of ‘Windplanner’ kunnen ze zich een beeld vormen van hoe het er in het landschap er straks uit komt te zien.

Deze laatste bijeenkomst richt zich op vier uitgangspunten:
1. De ruimte; waar kunnen de installaties staan, wat is acceptabel voor de omgeving.
2. Integrale planvorming: Denk aan verbetering van natuur of omgevingsinrichting in de directe nabijheid.
3. Coöperatie: Hoe organiseren we de coöperatie en het participatiemodel voor inwoners en lokale ondernemers en welke andere duurzame energie-projecten kunnen hierna opgepakt worden.
4. Leefbaarheid: Welke problemen of verbeterpunten zijn er aan te wijzen in de gemeente die ondersteuning kunnen krijgen met een gedeelte van de opbrengsten van de nieuwe duurzame energieprojecten.

Afspraken
De Windvogel heeft afgesproken om dit proces met inwoners en lokale ondernemers samen met de gemeente te begeleiden, zonder financiële vergoeding. Hiervoor stelt De Windvogel wel voorwaarden. De gemeente legt de juiste beleidskaders vast en de leden van De Windvogel krijgen in samenwerking met de inwoners van Bodegraven Reeuwijk de kans om voor een deel mee te investeren.
Uiteindelijk wordt het eigendom van de duurzame energieprojecten economisch en juridisch overgedragen aan de lokale coöperatie. De Windvogel blijft voor 20% eigenaar van de duurzame energieprojecten. Dit garandeert de continuïteit van de coöperatie en zo kunnen we meer projecten vanuit onze eigen procesaanpak ontwikkelen.

Belangstelling
De belangstelling voor de bewonersavond in Bodegraven was groot. Zo’n 70 bewoners waren op de informatieavond afgekomen. In de weken daarvoor waren ook al drukbezochte bijeenkomsten in de andere dorpskernen gehouden. Aanvankelijk kwamen er na de presentaties van de gemeente over de opgave, en van De Windvogel over de werkwijze, kritische vragen en opmerkingen uit de zaal. Je kon merken dat niet iedereen enthousiast was over het idee dat er windmolens gebouwd moeten worden in de gemeente. Maar dit was zeker niet de sfeer die de overhand kreeg. Na de pauze gingen de bewoners juist constructief aan de slag met het zoeken naar geschikte locaties voor wind en zon. Al hun vragen, zorgen en kritiekpunten konden zij ook vermelden op de kaarten.

Wethouder Kees Oskam is duidelijk over de opgave van zijn gemeente. “Dit is de opdracht die onze gemeenteraad heeft gekregen; in 2035 is Bodegraven-Reeuwijk klimaatneutraal, dus daarmee gaan we aan de slag. Je kunt natuurlijk de vraag stellen over windmolens, vind je ze mooi, of vind je ze lelijk? Maar er speelt eigenlijk een veel belangrijker vraag: vind je ze nodig? En daarop is mijn antwoord: ja!”

Aan het einde van de avond werden de gebiedskaarten met elkaar vergeleken. Opvallend veel overeenkomsten. Wat natuurlijk niet zo vreemd is in een dichtbevolkt land als Nederland. Ook waren er meteen al ideeën voor drijvende zonneparken in combi-natie met natuurontwikkeling. Al eerder waren er andere mooie ideeën opgehaald voor warmte-koudeopslag bij de surfplas en zonnepanelen boven een parkeergarage.

Vervolg
In dit mooie beeldverslag van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk krijgt u een goede impressie van de opbrengst van de eerste vijf bewonersavonden.

Op 14 mei wordt de tweede fase van het proces in Bodegraven-Reeuwijk georganiseerd. Ook daarvan houden we u op de hoogte.

De kaartjes met symbolen voor windenergie en zonne-energie worden
verschoven op de kaart om de beste locaties te vinden.